Ik heb een voorliefde voor winterlandschappen. Dit komt enerzijds omdat ik een natuur schaatsliefhebber ben en anderzijds vind ik schilderen en foto’s over de winter gewoon bijzonder gaaf. Schilderijen hebben meer de voorkeur omdat je heel goed van het verleden de Nederlandse schaatsgeest kan onderscheiden en hoe Nederlanders ijs gingen gebruiken als efficiënt vervoermiddel, ook het gebruik in de oorlog, dan moet je denken aan de 80-jarge oorlog, maar ook het leuke gewone volksvermaak.

De saamhorigheid lijkt dan ook enorm groot. De landschappen, de molens en de natuur. Dat geeft de geschiedenis, hoe het er ooit uitzag extra glans.

Hollandse winter luchten geven goed weer dat het wolken zijn waaruit sneeuw uit zou kunnen vallen.

Wat is de geschiedenis van schaatsen? Voor het maken van een schaats was de aanwezigheid van technische kennis over het gebruik van hout en ijzer noodzakelijk. Het gebruik van hout en de bewerking van hout is al zeer oud.

Ook bij ons wordt al in de 7e en de 8e eeuw ijzererts op de Veluwe gewonnen en verwerkt tot zwaarden. Pas na 1000 wordt in West-Europa ijzer toegepast in de kunstnijverheid, in het bijzonder bij het maken van ijzerbeslag voor kisten en deuren. Ook maakte men in de elfde eeuw sleutels geheel van ijzer. Het is denkbaar dat reeds rond 1000 na Chr. een stuk ijzer heeft gediend als glijobject zoals bij de houten lat en het bot gewoon was.

Over de oorsprong van de houten schaats met een ijzeren glijdeel zijn geen nauwkeurige bronnen beschikbaar. Door de combinatie van gegevens uit archeologisch onderzoek en de technische kennis over de toepassing van ijzer en hout kan wel het begin van het houten schaatstijdperk worden herleid.

De oudste archeologische vondst van schaatsen is in Dordrecht gevonden bij opgravingen op de Groenmarkt.

Dit geeft aan dat de winter vroeger ook erg zuidelijk voorkwamen en dat zal ook in het huidige België zo geweest destijds zo moeten zijn.

Winter in Dordrecht, bij de Groothoofdspoort. Wintervermaak op de grote rivieren.
Winter 2019 Dordrecht, Dordwijklaan
Winter 6 februari 2021, huis aan de Smitsweg bij de voetbalvereniging Wieldrecht.

Het plezier en de aanstekelijke interactie van mensen die zich op hun gemak voelen en vrolijk met elkaar omgaan is van vele winter schilderijen af te lezen; verliefde paartjes zwieren over het ijs, kinderen zitten in duw- en priksleetjes, jongens kolven en paarden trekken zwaar beladen arrensleden.

Op het ijs kwamen alle rangen en standen bijeen en leken de maatschappelijke verschillen te verdwijnen. Dit zien we weerspiegeld in de IJsgezichten, waar zowel de chique stadsbewoner als de arme boer aan ons oog voorbijtrekt. Dat is vooral op de schilderijen te zien.

24 januari 2013 Wannerperveen schaatstocht. Na twee ronden nog te hebben geschaatst werd het afgelast. De smalle toestroom slootjes kwamen onder druk van een te langzame massa, onder water. Op de meren was het goed te doen.
Reeweg zuid te Dordrecht, december 2017.
Hendrick Avercamp, ca. 1608
Wat een mooi winters plaatje van Dordrecht. Op de achtergrond de grote kerk.

Een stukje uit de oude doos over het winterweer. We halen er een kroniek eens bij,, zie volgende link.

https://www.rijksmuseum.nl/en/collection/RP-P-OB-82.704

Vanuit de link een fragment genomen. Ik ben het aan het vertalen, maar ik ben er nog niet helemaal uit.

Den 5 December zette het zig tot vriezen / ’t welk in ’t laast van Januarii 1621 met een sterke Oosten wind aanhield. / duurende 14 daagen / eer het `weder een …….verzagte / Deze winter gimg bijna die van het Jaer 1608 te boven men liep op plaatzen daar men toen niet loopen konde  / men reed van ……….tot Vlieland / van Vlieland tot Texel / van Texel op Wieringen / op de Straat was het van de koude niet te harden / de Noordzee was tot op 38 vademen diepte bevroren / ook vond men in dezelfde gansche Eilanden van

Schilder H. Poeder
Park landgoed Dordwijk winter 2019

Naast ijspret dat de Hollanders al gauw ontdekten, was een winter gemiddeld voor de bevolking erg zwaar.

Schilderij van A. Verweij

Schenkeldijk Dordrecht, februari 2021
Reeweg Zuid, winter 2017
T. Heesakker
W. Bodeman
G. J. A. van Reede

Het ijs speelde een belangrijke rol bij het beleg van Haarlem door Alfa. Via het ijs konden de Hollanders de bevoorrading van Haarlem voorzien. Bekend is ook Kenau, die haar mannetje wel stond.

Een prent van Kenau

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog waren er oorlogshandelingen waarin winter ijs en schaatsen een rol speelden. Daarvan is het een en ander bekend gebleven van het beleg van Haarlem tijdens de strenge winter december 1572 – februari 1573.
Vaak heeft men zich afgevraagd of deze strenge winter voor de Spanjaarden of juist voor de Haarlemmers gunstig is geweest bij de belegering. De Spanjaarden konden betrekkelijk dicht bij Haarlem komen en bij een aanval de gracht oversteken, als er tenminste niet te veel bijten waren gehakt. Aan de andere kant was het vrij gemakkelijk de stad met sleden te bevoorraden. Op sommige dagen kwamen er wel honderden – zowel hand- als paardensleden – de stad binnen.

Over gevechten op de schaats is niet veel melding gemaakt. Eind januari 1573 voerden de Spanjaarden een grote aanval uit op de stad. Ze veroverden verschillende stadspoorten maar werden teruggeslagen.
Boodschappers werden er op hun schovelinghen (schaatsen) op uitgezonden om tussen de Spaanse linies door Prins Willem van Oranje te bereiken. Deze nachtelijke koeriersdienst geldt als het oudste bewijs van een oorlogshandeling op de schaats.

Na geschilderd van Koekoek

Wie iets meer over sneeuw en ijs wil weten van wat de Bijbel erover zegt, die kan kijken bij de volgende link.

https://spyfromthesky.nl/bijbelse-visies/een-overdenking-over-een-schatkamer/(opent in een nieuwe tab)

Thomas Heesakkers schilderij.

Wat opvalt als we naar de bomen op de schilderijen bekijken dat die gewoon zich grillig in groei zo vormen. Wie een foto neemt dan een winterse setting en bekijk dan de bomen, die zal meer een patroon zijn dat er gesnoeid is volgens de normen van de boomdeskundigen.

Ik vraag mij echt of dit snoeien wel zo hard nodig is. Immers hoe meer boom, hoe meer opname van CO2. Maar goed, dat is een ander verhaal.


0 reacties

Geef een reactie

Avatar plaatshouder

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *